Türkiye son yıllarda dijitalleşme gündemini hızlandırsa da, iletişim teknolojilerindeki gelişim hâlâ önemli sınavlardan geçiyor. 5G teknolojisi, dünyanın pek çok ülkesinde yüksek hız, düşük gecikme ve çoklu bağlantı kapasitesinin yeni standardı hâline gelirken, Türkiye de bu dönüşümü yakalamak için adımlarını hızlandırıyor. Ancak atılan adımlar, ülkenin mevcut iletişim altyapısındaki yapısal sorunlar ve kriz anlarında yaşanan iletişim zafiyetleriyle karşılaştırıldığında, 5G’nin gerçek anlamda ne kadar uygulanabilir olduğu konusunda tartışmaları da beraberinde getiriyor.
Bugün Türkiye’de hâlâ milyonlarca kullanıcı evlerinde fiber internet hizmetine erişemiyor, birçok bölgede mobil internet yoğunluktan dolayı yavaşlıyor, deprem ve diğer afetlerde şebekeler tıkanıyor. Tüm bu tablo, 5G’nin Türkiye için bir “teknolojik sıçrama” mı yoksa “hızlı atılmış ama eksik kalmış bir adım” mı olacağını belirleyecek temel soruları gündeme getiriyor.
Türkiye’nin 5G Yolculuğu: Başlangıç Noktaları ve Hızlanan Çalışmalar
Türkiye’nin 5G hazırlıkları 2017’den itibaren görünür hâle geldi. Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK), 5G’nin uluslararası düzeydeki teknik standartlarını yakından takip ederek yerli şirketlerle işbirliği süreçlerini başlattı.
Bu dönemde büyük operatörler (Türk Telekom, Turkcell ve Vodafone) kendi test altyapılarını kurmaya, laboratuvar ve saha denemeleri gerçekleştirmeye başladı. 2018’de düzenlenen 5G Çalıştayları’nda üniversiteler, kamu kurumları ve özel sektör temsilcileri bir araya gelerek Türkiye’nin 5G vizyonunun temel çerçevesini çizdi.
2019: İlk Sinyalin Alındığı Yıl
2019, Türkiye’nin ilk 5G testlerinin yapıldığı yıl oldu. İstanbul’da gerçekleştirilen testlerde yüksek hız denemeleri yapılırken, şebekelerin hangi yoğunluk seviyelerinde nasıl performans göstereceği değerlendirildi.
Ancak testlerden elde edilen veriler olumlu olsa da asıl soru şuydu:
Bu teknoloji, ülke genelindeki altyapı durumu göz önüne alındığında nasıl yaygınlaşacak?
Çünkü 5G’nin gerçek performansı, yalnızca kulelere değil; onların birbirine bağlandığı fiber omurgaya dayanıyordu ve işte Türkiye’nin en kritik eksiği tam da buydu.
Türkiye’nin İnternet Altyapısı: 5G’nin Üzerine İnşa Edileceği Zemin Ne Durumda?
5G’nin etkin şekilde kullanılabilmesi için en kritik gereksinim, yaygın ve yüksek kapasiteli bir fiber altyapı. Ancak Türkiye’nin mevcut fiberleşme oranı, OECD ülkeleri arasında oldukça geride. Birçok ilde, hatta büyükşehirlerin pek çok mahallesinde bile “altyapı yok” gerekçesiyle düşük hızlı ADSL ve VDSL bağlantıları kullanılmaya devam ediyor.
Kentsel uçurum büyüyor
Özellikle İstanbul, Ankara ve İzmir gibi büyük şehirlerde merkezi bölgeler fiber erişiminden yararlanırken; aynı şehirlerin çeperlerinde hâlâ bakır kablolu sistemler kullanılıyor. Bu durum yalnızca bireysel kullanıcıları değil; işletmeleri, start-up’ları ve dijital ekonomiyi de doğrudan etkiliyor.
5G için fiber şart ama sahada tablo karmaşık
5G baz istasyonlarının verimli çalışabilmesi için yüksek kapasiteli fiber hatlara bağlanması gerekiyor. Ancak Türkiye’de hâlâ milyonlarca hane fiberle buluşmuş değil. Dolayısıyla 5G’nin ülke genelinde “gerçek 5G” hızlarını sunabilmesi şimdilik tartışmalı.
Pandemi: Dijital Erişimdeki Eşitsizliği Açığa Çıkardı
2020’de başlayan pandemi, Türkiye’nin internet altyapısının teorideki değil; pratikteki hâlini ortaya koydu.
EBA platformu tamamen çökmemiş olsa da, kırsal bölgelerde ve merkezden uzak ilçelerde yaşayan öğrenciler internete erişmekte büyük güçlük yaşadı. Sabit internet altyapısının yetersiz olduğu bölgelerde 4.5G kullanımı patladı, ancak bu yoğunluk şebekelerde dalgalanmalara yol açtı.
Uzaktan eğitim döneminde:
- Bazı öğrenciler derslere yalnızca sesle katılabildi,
- Birçok aile internet paketi yetmediği için ek masraf yapmak zorunda kaldı,
- Birçok köyde internet çekmediği için öğrenciler yüksek noktalara yürüyerek bağlanmaya çalıştı.
Bu tablo, dijital dönüşümün yalnızca büyükşehirlerle sınırlı kaldığını ve ülke genelinde eşitsizliklerin derinleştiğini gösterdi.
Türkiye’nin yakın tarihindeki en önemli iletişim sınavları, 6 Şubat depremi ve Balıkesir Sındırgı depremi gibi afetlerde yaşandı. Bu felaketlerin ardından vatandaşların önemli bir kısmı telefonla yakınlarına ulaşamadı, mobil internet ise yoğunluk nedeniyle kullanılamaz hâle geldi.
Kamuoyunda sıkça dile getirilen eleştiriler şöyleydi:
- “Fahiş fiyatlı tarifeler satılıyor ama şebeke çöküyor.”
- “Kriz planları kitapta var ama sahada işlemiyor.”
- “Operatörler reklamda güçlü görünüyor ama afet anında zayıf kalıyor.”
Türkiye’de afet anlarında iletişim kesintileri sık görüldüğü için, 5G’nin bu koşullarda ne kadar stabil kalabileceği de büyük bir soru işareti.
5G’nin Potansiyeli Büyük, Ancak Türkiye’nin Çözmesi Gereken Sorunlar Daha Büyük
5G teknolojisi yalnızca daha hızlı internet sunmakla kalmıyor; aynı zamanda:
- Akıllı şehir projeleri,
- Otonom araçlar,
- Endüstriyel otomasyon,
- IoT cihaz ekosistemleri,
- Tele-tıp ve uzaktan ameliyat teknolojileri,
- Akıllı ulaşım çözümleri
gibi kritik alanlarda devrim yaratacak kapasiteye sahip.
Ancak Türkiye’nin 5G’den tam fayda sağlayabilmesi için çözmesi gereken temel sorunlar şöyle sıralanıyor:
- 1. Fiber altyapı yaygınlaşmadan 5G gerçek performans gösteremez.
- 2. Operatörlerin şebeke kapasitesi afet senaryolarına uygun hale getirilmeli.
- 3. Kırsal bölgelerde dijital erişim eşitlenmeli.
- 4. Mobil ve sabit internet fiyatları hizmet kalitesine göre yeniden değerlendirilmelidir.
- 5. Şebeke güvenliği ve veri merkezi altyapısı güçlendirilmeli.
Aksi hâlde 5G’nin ülkeye gelişi, pratikten çok bir “tanıtım başarı hikâyesi” olarak kalabilir.
Sonuç: Türkiye’nin 5G’ye Geçişi Heyecan Verici Ama Tedbirli Olmayı Gerektiriyor
Türkiye’nin 5G’ye hazırlanması teknolojik anlamda önemli bir adım. Ancak altyapı eşitsizlikleri, fiber erişim sorunları, afet dönemlerinde yaşanan iletişim kesintileri ve operatörlerin yoğunluk yönetimindeki zafiyetleri düşünüldüğünde, 5G’nin gerçek potansiyeline ulaşmasının önemli bir zaman ve ciddi bir yatırım gerektirdiği açık.
Türkiye’nin 5G’de başarı sağlayabilmesi için:
- Reklam kampanyalarından önce altyapı yatırımlarını tamamlaması,
- Kriz anlarında çalışacak daha sağlam bir iletişim omurgası kurması,
- Dijital eşitsizlikleri azaltacak politikaları hayata geçirmesi
gerekiyor.
Aksi hâlde 5G, Türkiye’de geleceği dönüştüren bir teknoloji değil; potansiyeli yüksek ancak tam anlamıyla hayata geçirilemeyen bir proje olarak tarihe geçebilir.
Diğer haberlerimize buradan ulaşabilirsiniz!
