Mikroplastikler, artık mutfağımızdaki gıda saklama kaplarından mutfak aletlerine kadar her yerde karşımıza çıkıyor. Maalesef bu durum, tükettiğimiz gıdaların da mikroplastik içermesine neden oluyor. Yapılan araştırmalara göre, bir Amerikalının yılda ortalama 39.000 ila 52.000 arasında mikroplastik parçacık tükettiği tahmin ediliyor. Bu partiküller, gıdanın yetiştiği çevreden, paketleme malzemelerinden veya gıda işleme süreçlerinden kaynaklanıyor.
Peki, hangi gıdalar mikroplastik açısından daha riskli ve kendimizi nasıl koruyabiliriz? İşte bir aile hekiminin görüşleriyle mikroplastiklerin en sık bulunduğu 8 gıda ve maruziyeti azaltma yolları.
Mikroplastiklerin Sık Bulunduğu 8 Gıda
- Deniz Ürünleri: Tek kullanımlık plastikler su yollarına karışarak okyanuslara ulaşıyor ve planktonlar tarafından yiyecek sanılıyor. Mikroplastikler bu yolla balık ve kabuklu deniz ürünlerinin etinde birikerek tabağımıza geliyor. Özellikle istiridye, midye ve yayın balığı gibi deniz tabanından beslenen türlerde mikroplastik yoğunluğu daha yüksek.
- Korunma Yolu: Bu tür deniz ürünlerini daha az tüketebilir veya sürdürülebilir ambalajlara sahip olanları tercih edebilirsiniz.
- Poşet Çaylar: Polipropilen maddesi sıkça kullanılan çay poşetleri, kağıt olsalar bile mikroplastik içerebiliyor. Sıcak suyla temas ettiğinde bu partiküller çaya karışabiliyor.
- Korunma Yolu: Poşet çay yerine, dökme çay kullanıp paslanmaz çelik süzgeçler tercih edebilirsiniz.
- Pirinç: Pirinç de mikroplastiklerin bulunduğu gıdalardan. Bir araştırmaya göre, yarım fincan pirinçte 3-4 miligram plastik bulunuyor. Eğer anında hazırlanan paket pirinç kullanıyorsanız bu oran 4 katına çıkabiliyor.
- Korunma Yolu: Pirincinizi pişirmeden önce iyice yıkamak, mikroplastik kirliliğini %20 ila %40 oranında azaltabiliyor.
- Tuz ve Şeker: Dünya genelinde tuz markalarının %90’ının mikroplastik içerdiği ortaya çıktı. Çevresel kirlilik ve üretim süreçleri bu duruma neden oluyor. Mikroplastikler, şekerde de bulunabiliyor.
- Korunma Yolu: Tuz ve şekeri cam veya karton ambalajlarda satın alarak bu maruziyeti azaltabilirsiniz.
- Şişe Suyu: En bilinen mikroplastik kaynaklarından biri şişe suları. Bir litre şişe suda 240.000’e yakın mikroplastik parçacığı olduğu tahmin ediliyor. Özellikle şişenin sıkılması veya ısıya maruz kalması partikül salınımını artırıyor.
- Korunma Yolu: Plastik şişe yerine, musluk suyunu paslanmaz çelik veya cam bir kapta tüketmek daha sağlıklı bir seçenek.
- Bal: Balın mikroplastik içermesi şaşırtıcı gelebilir. Ancak mikroplastik lifler, arılar ve çevresel kirlilik yoluyla bala geçebiliyor.
- Korunma Yolu: Yerel arıcılardan, daha doğal ve sürdürülebilir yöntemlerle üretilmiş bal almak riski azaltabiliyor.
- Meyve ve Sebzeler: Bitkiler topraktaki kök sistemleri aracılığıyla mikroplastikleri emebiliyor ve bu partiküller yenebilir kısımlara kadar ulaşabiliyor. Bir araştırmaya göre elma en çok kirlenen meyve, havuç ise en çok kirlenen sebze olarak belirlendi.
- Korunma Yolu: Meyve ve sebzelerinizi iyice yıkayın, mümkünse kabuklarını soyun ve yerel/organik ürünleri tercih edin.
- Proteinler: Hayvansal ve bitkisel proteinlerin %88’inde bir miktar mikroplastik bulunuyor. Ancak balık çubukları veya tavuk nugget gibi yüksek oranda işlenmiş proteinlerde mikroplastik miktarı daha yüksek.
- Korunma Yolu: Proteinler vücudumuzun fonksiyonları için çok önemli olduğundan, tüketimden kaçınmak yerine işlenmiş ürünleri azaltmak ve dengeli beslenmeye odaklanmak daha doğru bir yaklaşım.
Mikroplastik Maruziyetini Azaltmak İçin İpuçları
- Deniz Ürünlerine Dikkat Edin: İstiridye, midye ve tarak gibi kabuklu deniz ürünlerini aşırı tüketmeyin.
- Plastik Gıda Saklama Kaplarından Kaçının: Özellikle yağlı yiyecekleri plastik kaplarda saklamaktan kaçının. Bunun yerine cam kaplar kullanın.
- Plastik Ambalajlı Gıdalardan Uzak Durun: Mümkün olduğunca plastik ambalajsız gıdaları tercih etmeye çalışın.
- Plastik Mutfak Gereçlerini Bırakın: Sosları karıştırmak veya sebzeleri doğramak için kullandığınız plastik gereçleri seramik, cam, paslanmaz çelik veya ahşap alternatiflerle değiştirin.
Mikroplastiklerin sağlığımız üzerindeki uzun vadeli etkileri henüz tam olarak bilinmiyor olsa da, uzmanlar bu partiküllerin dolaşım sisteminde ve beyin gibi organlarda birikerek iltihaplanmaya neden olabileceğini belirtiyor. Endokrin sistemini bozan kimyasallar içerebilen mikroplastiklere maruziyeti en aza indirmek önemlidir.
Sıkça Sorulan Sorular
Mikroplastikler hangi gıdalarda en çok bulunuyor?
Mikroplastikler özellikle deniz ürünleri, poşet çay, pirinç, tuz, şişe suyu, bal, meyve-sebze ve işlenmiş proteinlerde bulunabiliyor.
Yiyeceklerdeki mikroplastiklere maruziyeti azaltmak için ne yapmalıyız?
Plastik gıda kaplarından ve ambalajlarından kaçınmak, musluk suyu kullanmak ve plastik mutfak gereçlerini cam, seramik veya çelik olanlarla değiştirmek maruziyeti azaltabilir.
Mikroplastiklerin sağlığa zararı kanıtlandı mı?
Mikroplastiklerin sağlığa uzun vadeli etkileri hala araştırılıyor. Ancak, uzmanlar vücutta iltihaplanmaya neden olabileceğini ve hormon dengesini bozabileceğini belirtiyor.
