CPU, yani merkezi işlem birimi, bilgisayarınızın adeta beynidir. O olmadan hiçbir şey çalışmaz. Oyunlar, yapay zekâ ve fizik motorlarını çalıştırmak için ona ihtiyaç duyar; sosyal medya uygulamaları arka planda mesajları toplamak için onu kullanır ve internet tarayıcınız o onlarca sekmeyi onsuz açık tutamaz. Neyse ki, işlemciler oldukça uzun ömürlü bileşenlerdir. Günümüzde bir işlemcinin bozulması oldukça nadir bir durumdur; genellikle performansı yetersiz kaldığı için eskimeden önce değiştirilirler. Ancak bu, işlemciyi anakarta takıp unutmanız gerektiği anlamına gelmez. İşlemcinize iyi bakmak sadece ömrünü uzatmakla kalmaz, aynı zamanda performansını da artırabilir.
İşlemciniz muhtemelen eskidikten sonra bile çalışmaya devam edecek olsa da, onun sağlığını korumak için iyi nedenleriniz var. Örneğin, Windows 11’den Linux’a geçiş yapmak, bu “performansı yetersiz” olarak görülen işlemcinin size daha uzun yıllar hizmet etmesini sağlayabilir. Sebebiniz ne olursa olsun, bir işlemciyi en iyi durumda tutmak oldukça kolaydır ve yılda en fazla birkaç saatinizi alır. İşte işlemcinizin doğal ömrü boyunca, hatta belki daha da uzun süre iyi çalışmasını sağlayacak beş basit yöntem.
1. Kaliteli Bir Soğutucu Edinin
Eğer işlemciniz hak ettiği kadar iyi soğutulmuyorsa, suçlu büyük ihtimalle soğutucunuzdur. İşlemciler yük altındayken 80 santigrat derece ve üzerine çıkabilir, bu nedenle zayıf bir fan endişe kaynağıdır. Stok işlemci soğutucuları, birlikte geldikleri işlemci için tasarlanmış olsalar da, her zaman bu kadar yüksek sıcaklıklar için yeterli olmayabilirler. En iyi senaryoda, aşırı ısınan bir bilgisayar termal kısıtlamaya (thermal throttle) girerek performansınızı düşürür. En kötü senaryoda ise yüksek sıcaklıklar kalıcı hasara neden olabilir. Doğru soğutma, işlemcinizin ömrünü uzatır ve size daha iyi bir performans sunar.
Uygun fiyatlı ve güvenilir bir çözüm, kule tipi bir işlemci soğutucusudur. Çoğu kule tipi soğutucu gibi, bu ürünler de bakır ısı borularını kullanarak işlemci ısısını bir soğutma bloğuna aktarır ve ardından bir fan yardımıyla bu ısıyı dağıtır. İyi bir hava soğutucu, kullanıcıların büyük çoğunluğu için işini fazlasıyla yapacaktır. Çoğu soğutucu tek fanla geldiği için, işlemci soğutucunuz için iki fan kullanmanızı öneririz (biri havayı içeri iter, diğeri dışarı çeker). Bu tür soğutucuların tek dezavantajı oldukça yüksek olabilmeleridir, bu yüzden kasanıza sığacak bir model aramalısınız.
İşlemcinizi sürekli ve ağır yük altında tutmanız gerekiyorsa, bir sıvı soğutma kiti edinmek idealdir. Ancak bunların daha pahalı olduğunu ve kurulumlarının biraz daha karmaşık olabileceğini unutmayın.
2. Yüksek Sıcaklıklara Dikkat Edin
Doğru soğutucuyu taktıktan sonra bile işiniz henüz bitmedi. İşlemci sıcaklığınızı zaman zaman, özellikle bilgisayarınız yük altındayken kontrol etmelisiniz. Zorlu bir oyun oynarken işlemcinizin 80 derecede yumurta pişirecek kadar ısınması normaldir, ancak bu sıcaklıkta çok uzun süre kalmamalı veya bu eşiğin çok üzerine çıkmamalıdır. İşlemcinizin Termal Kavşak Maksimumu (Tj. Max) olarak bilinen değerini belirlemek için üreticinin web sitesini kontrol etmenizi öneririz. Eğer işlemciniz bu maksimum değere yaklaşırsa (veya geçerse), endişelenme zamanı gelmiş demektir. Bilgisayarınız geri dönülmez bir noktaya gelmeden önce otomatik olarak kapanacaktır, ancak böyle bir kapanma sizi yine de endişelendirmelidir.
İşlemci sıcaklıklarını kontrol etmenin en kolay, en basit ve ücretsiz yolu CoreTemp gibi bir yazılım kullanmaktır. CoreTemp, size Tj. Max değerinizi söyler ve işlemcinizin her bir çekirdeği hakkında ayrıntılı okumalar sunar. Yoğun bir video oyunu veya ağır bir yazılım çalıştırırken açın ve bu görevlerin ne kadar zahmetli olduğunu gerçek zamanlı olarak görün.
3. Termal Macunu Düzenli Olarak Değiştirin
Kendi bilgisayarınızı topladıysanız, termal macunun vazgeçilmez bir gereklilik olduğunu bilirsiniz. Bu, soğutucuyu vidalamadan önce işlemcinin üst plakasına sürdüğünüz o (genellikle gri) macundur. Ne yazık ki, termal macun bir kez sürülüp unutulacak bir çözüm değildir. Zaman zaman değiştirmeniz gerekir. Termal macunu ne sıklıkla değiştirmeniz gerektiği kime sorduğunuza bağlıdır. Bazıları altı ayda bir değiştirmenizi önerirken, diğerleri yıllarca veya işlemciniz zorlanmaya başlayana kadar güvenle bırakabileceğinizi söyler. Ancak kesin olan bir şey var ki, termal macun zamanla kuruyacak ve bir termal ortam olarak özelliklerini kaybedecektir.
Muhtemelen bilgisayarınızı en az altı ayda bir tozunu almak için açmanız gerektiğinden, bir taşla iki kuş vurmanızı ve aynı zamanda termal macunu da değiştirmenizi öneririz. Bu işlem kolaydır ve 10 dakikadan fazla sürmez. Eski macunu işlemciden ve soğutucudan bir kağıt havluyla dikkatlice temizleyin, ardından kalıntıları gidermek için izopropil alkol kullanın. Köşelere ulaşmak için pamuklu çubuk şiddetle tavsiye edilir.
4. CPU’yu Aşırı Hız Aşırtmayın (Overclock)
Hız aşırtma (overclock) eskiden sadece meraklıların denemeye cesaret ettiği bir şeydi, ancak günümüzde herkes birkaç yazılım ayarıyla oyun bilgisayarını hız aşırtabilir. Ancak, hız aşırtma işlemcinize zarar verebilir veya ömrünü kısaltabilir. Eğer hız aşırtma konusunda kararlıysanız, soğutmanın kusursuz olması gerekir. İyi bir işlemci fanı ve doğru hava akışına sahip bir kasa artık bir tavsiye değil; bir zorunluluk haline gelir. Ayrıca, hız aşırtılmış bir bilgisayar daha sık sıcaklık takibi gerektirir.
İşlemcinizi yüksek sıcaklıklarda ne kadar süre çalıştırdığınıza dikkat edin. Bir işlemci saatlerce ağır bir iş yükünü güvenle sürdürebilse de, bu durumun uzun ömürlülüğü etkilemesi olasıdır. Uzun hafta sonu oyun seansları veya diğer sürekli aktiviteler sırasında işlemcinize birkaç saatte bir mola vermeyi düşünün.
5. PC’yi Güç Dalgalanmalarından Koruyun
Bilgisayar bileşenlerine dokunmadan önce kendinizi topraklamanız gerçekten önemlidir. Statik elektrik önemsiz gibi görünebilir, ancak o küçük kıvılcım bile bilgisayarınızdaki hassas elektroniklere, özellikle de işlemcinize zarar verebilir. Benzer şekilde, işlemciniz güç dalgalanmaları gibi diğer risklere de açıktır. Bilgisayarınızı doğrudan duvardaki prize takmaktan kaçının. Bir güç korumasına yatırım yapmak, bir elektrik kesintisi veya fırtına sonrası yüzlerce dolara mal olan donanımınızı değiştirmekten çok daha ucuza gelecektir.
Sadece küçük bir bütçeyle kaliteli bir akım korumalı priz almak için gerçekten hiçbir bahaneniz yok. Bütçeniz izin veriyorsa, bir UPS (Kesintisiz Güç Kaynağı) da öneririz. Bir UPS, bir elektrik kesintisinden sonra bilgisayarınızı güvenli bir şekilde kapatmanız için yeterli süre boyunca çalışmasını sağlayan özel bir yedek bataryadır.s
Sıkça Sorulan Sorular
-
Termal macunu ne sıklıkla değiştirmeliyim?
Bu konuda genel bir fikir birliği yoktur. Bazı uzmanlar her altı ayda bir değiştirilmesini önerirken, diğerleri işlemci sıcaklıklarınız yükselmeye başlayana kadar birkaç yıl boyunca değiştirmemenin sorun olmayacağını belirtir. İyi bir pratik olarak, bilgisayarınızın içini her 6-12 ayda bir tozdan arındırırken termal macunu da kontrol edip gerekiyorsa yenilemektir.
-
Hız aşırtma (overclock) yapmak işlemcime kesinlikle zarar verir mi?
Doğru yapılmadığında evet. Hız aşırtma, işlemciyi üreticinin belirlediği standart hızların üzerinde çalışmaya zorlar, bu da daha fazla ısı üretir ve daha fazla güç tüketir. Yetersiz soğutma ile yapılan hız aşırtma, işlemcinin ömrünü önemli ölçüde kısaltabilir veya ona kalıcı hasar verebilir. Eğer yapacaksanız, çok iyi bir soğutma sistemine sahip olmalı ve sıcaklıkları sürekli izlemelisiniz.
-
İşlemci sağlığı için en önemli tek şey nedir?
Eğer tek bir şey seçmek gerekirse, bu soğutmadır. Yüksek sıcaklıklar, bir işlemcinin performansını düşüren ve ömrünü kısaltan bir numaralı düşmandır. Kaliteli bir soğutucu, doğru uygulanmış termal macun ve iyi hava akışına sahip bir kasa, işlemcinizin uzun yıllar boyunca sağlıklı ve performanslı çalışmasını sağlamanın temelidir.
