Yüzyıllardır simyacıların peşinden koştuğu o efsanevi hayal, felsefe taşını bulup değersiz metalleri altına çevirmek… Kulağa fantastik bir romandan fırlamış gibi gelse de, modern bilimin tapınaklarından biri olan CERN’deki (Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi) Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (LHC) sayesinde bu hayal bir anlığına da olsa gerçeğe dönüştü! Evet, yanlış duymadınız; bilim insanları, yüksek teknolojili parçacık hızlandırıcısını kullanarak kurşunu altına çevirmeyi başardı, ancak bu dönüşüm göz açıp kapayıncaya kadar kısa bir süre için geçerli oldu.
Simyacıların Hayali Gerçek Oldu (Bir Anlığına Bile Olsa!): Kurşun Altına Nasıl Dönüştü?
Ortaçağ simyacılarının nihai hedeflerinden biri, modern bilimle ve dünyanın en güçlü parçacık hızlandırıcısı olan Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (LHC) sayesinde, saniyenin çok küçük bir kesri için de olsa gerçekleştirilmiş oldu. Popüler kültürdeki dönüşüm örneklerinin aksine, LHC ile yapılan bu deneyler, kurşunun fiziksel özelliklerini altına dönüştürmek için atom altı parçacıkların akıl almaz yüksek hızlarda birbirleriyle çarpıştırılmasını içeriyor.
Büyük Hadron Çarpıştırıcısı Devrede: Atom Altı Parçacıkların Dansı
LHC, genellikle Büyük Patlama’dan sonra evrende gözlemlenene benzer, aşırı sıcak ve yoğun madde oluşturmak için kurşun iyonlarını birbiriyle çarpıştırmak için kullanılıyor. Bu analizleri yaparken, CERN bilim insanları, bir kurşun çekirdeğinin nötronlarını veya protonlarını kaybetmesine neden olan “ıskalama” durumlarını fark ettiler. Kurşun atomları, altın atomlarından yalnızca üç fazla protona sahip. Bu da demek oluyor ki, belirli durumlarda LHC, kurşun atomlarının anlık olarak altına dönüşmesi için tam da yeterli sayıda proton kaybetmesine neden oluyor – ancak bu altın atomları hemen ardından bir sürü parçacığa ayrışıyor.
Amaç Zenginlik Değil, Bilim: CERN Bilim İnsanları Neyi Araştırıyor?
Geçmişteki simyacılar bu başarı karşısında şaşkına dönebilirlerdi, ancak CERN’e göre 2015 ile 2018 yılları arasında yapılan deneylerde yalnızca yaklaşık 29 pikogram altın üretildi. Kuruluş, LHC’deki düzenli yükseltmeler sayesinde son denemelerin bu miktarın neredeyse iki katını ürettiğini ekledi, ancak elde edilen kütle hala bir mücevher parçası için gerekenin trilyonlarca kat altında. Zenginlik peşinde koşmak yerine, kuruluşun bilim insanları daha çok bu dönüşüme yol açan etkileşimi incelemekle ilgileniyorlar.
Pikogramlarla Ölçülen Altın: Mücevher Yapmak Hayal Bile Değil
Üretilen altının miktarı o kadar küçük ki, pratik bir değeri bulunmuyor. 29 pikogramlık bir miktar, bir gramın trilyonda birinden bile daha az. Yani, bu yöntemle altın üretip zengin olmak gibi bir durum söz konusu değil. Bilim insanlarının asıl odak noktası, maddenin temel yapısını ve yüksek enerji seviyelerindeki davranışlarını anlamak.
CERN Yetkilisi Açıklıyor: “Dedektörlerimizin Hassasiyeti Etkileyici”
LHC’deki ALICE (A Large Ion Collider Experiment) projesinin sözcüsü Marco Van Leeuwen yaptığı açıklamada, “Dedektörlerimizin binlerce parçacık üreten kafa kafaya çarpışmaları idare edebilirken, aynı zamanda bir seferde yalnızca birkaç parçacığın üretildiği çarpışmalara da duyarlı olması ve elektromanyetik ‘nükleer dönüşüm’ süreçlerinin incelenmesini sağlaması etkileyici,” dedi. Bu, hem devasa çarpışmaların hem de bu tür hassas dönüşümlerin aynı anda gözlemlenebildiği anlamına geliyor.
Sonuç olarak, simyacıların kurşunu altına çevirme hayali teknik olarak mümkün olsa da, bu durum zenginlik kapılarını aralamıyor. Ancak bu tür deneyler, evrenin temel işleyişine dair anlayışımızı derinleştiriyor ve bilimin sınırlarını ne kadar zorlayabileceğimizi bir kez daha gözler önüne seriyor.
