Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü ve Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, günümüzde siber zorbalığın ulaştığı endişe verici boyutlara dikkat çekerek, bunun küresel bir ruh sağlığı tehdidi olduğunu vurguladı. Yapılan çalışmaların, her üç gençten birinin akran zorbalığı kurbanı olduğunu gösterdiğini belirten Tarhan, siber zorbalıkta bu oranın yüzde 40’lara kadar çıktığını söyledi.
Siber Zorbalık Organize Bir Psikolojik Savaşa Dönüştü
Prof. Dr. Tarhan, siber zorbalığın artık masum bir sosyal medya atışmasından çok öteye geçerek, kasıtlı ve organize bir “psikolojik savaş” aracına dönüştüğünü belirtti.
- Zorbalık Kriterleri: Bir eylemin zorbalık sayılabilmesi için sistematik, kasıtlı ve tekrarlayıcı olması gerektiğini, ayrıca taraflar arasında güç dengesizliği bulunması gerektiğini ifade etti. Tarhan, bu kriterlerin karşılanması durumunda bunun net bir suç olduğunu ve suçluların bedel ödemesi gerektiğini, aksi halde siber anarşinin hâkim olacağını söyledi.
- Organize Yapı: Siber zorbalığın bireysel eylemlerden çıkarak organize bir yapıya büründüğünü vurgulayan Tarhan, bir grubun hedef aldığı kişiyi itibarsızlaştırmak için troll orduları gibi faaliyet gösterdiğini belirtti. İngiltere’nin 2015’te askeri terim olan ‘tugay’ ismini kullanarak bir sosyal medya birimi kurmasını, devletlerin bu alanı ciddiye aldığının kanıtı olarak gösterdi.
Gençler Üzerindeki Yıkıcı Etkiler
Siber zorbalığın gençler üzerindeki yıkıcı etkilerine vurgu yapan Prof. Dr. Tarhan, bu durumun ergenlerde ciddi okul reddi, akademik başarıda düşüş, içe kapanma, depresyon ve kaygı bozukluklarına yol açtığını kaydetti.
- Savunmasız Çocuklar: Özellikle “akademik zekâsı yüksek ancak sosyal ve duygusal becerileri zayıf” çocukların zorbalığa karşı daha savunmasız olduğunu ve bu çocukların sosyal iletişim bozuklukları açısından değerlendirilmesi gerektiğini ifade etti.
Aile İçi Şiddet ve İletişim: Zorbalığın Temeli Evde Atılıyor
Zorbalığın temelinde genellikle çocuğun aile içinde öğrendiği yanlış sorun çözme yöntemlerinin yattığını belirten Tarhan, evde şiddet kültürünü gören çocuğun zorbalığı hak arama yöntemi olarak öğrendiğini söyledi.
- Hata Yapma Hakkı: Ergenlik döneminin duyguların mantığın önüne geçtiği “normal şizofrenik bir dönem” olduğunu belirten Tarhan, “Ergenden sıfır hata beklemek gerçekçi değil, tam tersine zararlıdır. Gençlerin hata yapma hakkı vardır,” diyerek ailelerin sadece şiddet ve yalan gibi temel konularda net bir tavır alması gerektiğini vurguladı.
- Monolog Yerine Diyalog: Zorbalığa uğramanın temelinde genellikle ergenin evde yaşadığı “insan yerine konulmama” hissinin yattığını belirten Tarhan, aile içinde monolog yerine diyalog esas alınması gerektiğini kaydetti.
- Yanlış Eleştiri: Çocuğun kişiliğini hedef alan “Sen adam olmazsın, akılsızsın” gibi eleştirilerin özgüvenini yok ettiğini ve onu zorbalık kurbanı olmaya aday hale getireceğini, doğru eleştirinin ise sadece davranışı ve çabaları gerekçesiyle eleştirmek olduğunu anlattı.
Çözüm: Kötülükle Mücadele Yerine İyiliği Yaygınlaştırmak
Prof. Dr. Tarhan, zorbalıkla mücadelenin sadece cezalandırmaya odaklanarak eksik kaldığını savundu ve “Karanlıkla mücadelenin en güzel yöntemi bir mum yakmaktır” felsefesini önerdi.
- Rastgele İyilik Projeleri: Zorbalığı önlemenin en etkili yolu, sınıflarda iyiliği, paylaşmayı ve yardımlaşmayı artırmaktır. Tarhan, “Milli Eğitim, ‘Rastgele İyilik Projeleri’ni acilen politika haline getirmelidir” çağrısında bulundu. Kaliforniya’daki okullarda uygulanan bu projeyi örnek göstererek, gençlerin mağduriyeti görmesini ve iyilik yapmanın manevi hazzını tatmasını sağlayarak bu davranışların pekiştirildiğini dile getirdi.
- Sosyal Zekâ: Sadece ders çalışmaya odaklanarak “proje çocuk” yetiştirmenin hata olduğunu, sosyal ve duygusal zekânın, en az akademik zekâ kadar hayati olduğunu ve bu becerinin öğrenilebilir olduğunu vurguladı.
Yasal Düzenleme ve Fırsat Eğitimi Çağrısı
- Medya Şirketlerine Zorunluluk: Pandemi döneminin en büyük kurbanlarının dijital bağımlılığa sürüklenen çocuklar olduğunu belirten Prof. Dr. Tarhan, Ulaştırma Bakanlığı’na acil çağrıda bulunarak, Avrupa’da olduğu gibi medya şirketlerine çocukları korumaya yönelik yasal zorunluluklar getirilmesi gerektiğini söyledi.
- Problemleri Çocuklar Çözmeli: Zorbalık vakalarında ailelerin hemen karşı tarafın ailesini aramasının “ilkel” ve “kolaycı” bir yöntem olduğunu ifade eden Tarhan, önceliğin, rehber öğretmen eşliğinde iki çocuğun sorunu kendi aralarında çözmeyi öğrenmesi, yani olaydan bir hayat dersi çıkarması olduğunu belirtti.
- Topluma Hizmet Cezası: Modern ve etkili bir ceza yöntemi olarak, zorbalık yapan öğrenciye “haftada üç gün bir yaşlı bakımevinde çalışma ve bunu raporlama” gibi topluma hizmet cezaları verilebileceğini ve bunun empatiyi artırarak genci topluma kazandıracağını dile getirdi.
Sıkça Sorulan Sorular
-
Siber zorbalık gençler arasında hangi orana ulaştı?
Prof. Dr. Tarhan’a göre, siber zorbalığa uğrayan gençlerin oranı yüzde 40’lara kadar çıkıyor.
-
Siber zorbalığı önlemede önerilen en etkili çözüm nedir?
Prof. Dr. Tarhan, kötülükle mücadele yerine “Rastgele İyilik Projeleri” gibi iyiliği, paylaşmayı ve yardımlaşmayı artırmaya odaklanan projelerin politika haline getirilmesini öneriyor.
-
Zorbalık vakalarına nasıl yaklaşması gerekiyor?
Ailelerin hemen karşı tarafın ailesini araması yerine, rehber öğretmen eşliğinde iki çocuğun sorunu kendi aralarında çözmeyi öğrenmesine odaklanılmasını ve bu durumun bir gelişim fırsatı olarak görülmesini tavsiye ediyor.
Doi numarası: https://doi.org/10.32739/uha.id.64066
