Havacılık tarihinde yeni bir sayfa açılmak üzere. NASA ve savunma devi Lockheed Martin tarafından geliştirilen ve “sessiz” süpersonik uçuşun kapılarını aralaması beklenen devrim niteliğindeki X-59 Quiet SuperSonic Technology Aircraft (Quesst) uçağı, Kaliforniya’daki ilk test uçuşunu başarıyla tamamladı. Bu deneysel jet, ticari havacılığı onlarca yıl geriye götüren o meşhur “sonik patlama” gürültüsü olmadan ses duvarını aşmak için tasarlandı. Eğer başarılı olursa, New York’tan Londra’ya üç saatte gitme hayali yeniden gerçeğe dönüşebilir.
Onlarca Yıllık Yasağı Yıkan Teknoloji
Günümüzden yaklaşık 50 yıl önce, 1973’te, süpersonik uçuşlar karada yasaklanmıştı. Bu yasağın temel nedeni, ses duvarını aşan uçakların yarattığı “sonik patlama” (sonic boom) adı verilen muazzam gürültüydü. Bu ses, sadece ciddi bir gürültü kirliliği yaratmakla kalmıyor, aynı zamanda binalarda camların kırılması gibi maddi hasarlara da yol açabiliyordu. Bu yasak, Concorde gibi efsanevi uçakların rotalarını büyük ölçüde okyanus üzeri uçuşlarla sınırlamış ve karasal süpersonik seyahatin ticari potansiyelini fiilen sona erdirmişti.
Ancak teknoloji durmadı. NASA‘nın Quesst misyonunun temel amacı, bu gürültü sorununu kökten çözmek. X-59, sonik patlamayı tamamen ortadan kaldırmak yerine, onu bir “patlama” olmaktan çıkarıp, yerdeki insanlar tarafından sadece “yumuşak bir gümbürtü” (sonic thump) olarak duyulacak bir seviyeye indirmek için tasarlandı. ABD’de 2025 yılında Başkan Trump tarafından imzalanan bir başkanlık emriyle bu yasağın kaldırılması, X-59 gibi deneysel projelerin ve araştırmaların önünü açtı.
İlk Uçuş “Tam Olarak Planlandığı Gibi” Gerçekleşti
Havacılık dünyasının merakla beklediği ilk kritik test uçuşu, Ekim 2025‘te başarıyla gerçekleştirildi. X-59, Kaliforniya‘daki ABD Hava Kuvvetleri Tesisi 42‘den (Palmdale) havalanarak, yaklaşık 42 kilometrelik (26 mil) bir uçuşun ardından NASA Armstrong Uçuş Araştırma Merkezi‘ne (Edwards) indi.
Uçağın geliştiricisi olan Lockheed Martin yetkilileri, yaptıkları açıklamada X-59‘un ilk uçuşta “tam olarak planlandığı gibi performans gösterdiğini” belirterek projenin ilk ve en önemli aşamasını başarıyla geçtiğini doğruladı. Bu uçuş, uçağın temel havacılık kabiliyetlerini ve sistemlerinin uyumunu test etmek için kritik bir adımdı. Artık gözler, uçağın asıl amacı olan “sessiz” süpersonik hızlara çevrildi.
X-59 Quesst’in Sırrı Nedir? Tasarım ve Teknoloji
Peki, X-59‘u diğer süpersonik jetlerden farklı kılan ve onu “sessiz” yapan şey nedir? Cevap, radikal tasarımında gizli.
Gövde Yapısı ve Aerodinamik
Uçak, yaklaşık 29 metre (94 feet) uzunluğa ve 9 metre (29.5 feet) kanat açıklığına sahip, son derece ince ve keskin hatlı bir gövdeye sahip. Uçağın imzası niteliğindeki özelliği ise çok uzun ve sivri burun konisi. Geleneksel süpersonik uçaklarda, şok dalgaları uçağın farklı noktalarından yayılır ve atmosferde birleşerek tek bir gürültülü “patlama” yaratır. X-59‘un tasarımı ise bu şok dalgalarını kasıtlı olarak dağıtmak ve birbirleriyle birleşmelerini engellemek üzerine kurulu. Bu sayede, yere ulaşan ses dalgaları çok daha zayıf ve yayvan bir “gümbürtü” şeklinde oluyor.
Penceresiz Kokpit ve 4K Monitör
Uçağın tasarımındaki en radikal unsurlardan biri de pilotun kokpiti. Aerodinamik yapıyı bozmamak ve burun tasarımının kusursuz olmasını sağlamak için uçakta ileri bakan bir pencere bulunmuyor. Pilot, gövdeye tamamen gömülü (flush) bir kokpitte oturuyor.
Peki, pilot önünü nasıl görüyor? NASA mühendisleri bu sorunu, bir 4K çözünürlüklü monitör içeren gelişmiş bir harici görüş sistemi (XVS) ile çözmüş. Uçağın dışına yerleştirilen yüksek çözünürlüklü kameralar, görüntüyü gerçek zamanlı olarak pilotun önündeki bu 4K ekrana yansıtıyor. Bu sistem, pilota geleneksel bir kanopi penceresinden bile daha net ve veri destekli bir görüş açısı sunuyor.
Güç ve Hız
X-59, gücünü General Electric F414 motorundan alıyor. Bu motor sayesinde uçağın Mach 1.5 (yaklaşık 1.590 km/s veya 990 mph) maksimum hıza ulaşması ve Mach 1.42 (yaklaşık 1.510 km/s veya 940 mph) seyir hızında uçması hedefleniyor.
Görev Quesst: Sıradaki Adım Halkın Tepkisini Ölçmek
İlk test uçuşunun başarısı, Quesst misyonunun bir sonraki ve en önemli aşamasının kapısını araladı. NASA, önümüzdeki dönemde X-59‘u ABD genelindeki belirli yerleşim yerlerinin (toplulukların) üzerinden uçurmayı planlıyor.
Bu uçuşların amacı, yerdeki insanların bu yeni nesil “yumuşak gümbürtüye” nasıl tepki verdiğine dair gerçek dünya verileri toplamaktır. NASA, bu verileri toplayarak, “Bu ses seviyesi kabul edilebilir mi? İnsanları rahatsız ediyor mu?” gibi soruların cevaplarını arayacak. Toplanan bu veriler, gelecekte karasal süpersonik uçuşları düzenleyecek yeni yönetmeliklerin oluşturulması için federal düzenleyici kurumlara (FAA gibi) sunulacak.
NASA, bu tür algısal testlere yabancı değil. Daha önce, Teksas üzerinde modifiye edilmiş bir F/A-18 uçağı kullanarak “sessiz” sonik gümbürtülerin halk üzerindeki etkisini test etmişti. X-59 ise bu testleri, özel olarak bu iş için üretilmiş bir platformla nihai aşamaya taşıyacak.
NASA ve Lockheed Martin yetkilileri, süpersonik uçuşların önündeki tek engelin gürültü olmadığının da farkında. Yaptıkları açıklamalarda, “havaalanı gürültüsü, emisyonlar ve iklim etkisi gibi faktörlerin de hala ele alınması gereken önemli başlıklar olduğunu” belirtiyorlar. Bu proje, sadece ses duvarını değil, aynı zamanda çevresel ve toplumsal engelleri de aşmayı hedefliyor.
