Teknolojinin hayatımızı kolaylaştırdığı bir gerçek, ancak madalyonun diğer yüzünde giderek karmaşıklaşan ve acımasızlaşan bir siber suç dünyası yer alıyor. Bu dünyanın en savunmasız hedefleri ise ne yazık ki yaşlılarımız. Siber güvenlik çözümlerinde dünya lideri olan ESET, son yayımladığı raporla yaşlıları hedef alan dolandırıcılıkların maliyetinin, sıklığının ve karmaşıklığının dünya genelinde alarm verici seviyelere ulaştığını duyurdu.
Veriler korkutucu boyutta. FBI’ın İnternet Suçları Merkezi’ne göre, sadece 2024 yılında, 60 yaş üstü Amerikalılar çevrimiçi dolandırıcılık nedeniyle yaklaşık 4,9 milyar dolarlık kayıp bildirdi. Bu rakam, bir önceki yıla göre yüzde 43’lük, 2020 yılına göre ise tam beş katlık bir artışa işaret ediyor.
Daha da çarpıcı olan istatistik ise kişi başı kayıplarda gizli. Tüm yaş gruplarında ortalama kayıp 19 bin dolar seviyesindeyken, yaşlılara yönelik dolandırıcılıklarda bu rakam 83 bin dolara kadar çıkıyor. Bu, birçok yaşlı bireyin ömür boyu biriktirdiği tasarrufların bir anda buharlaşması ve emeklilik hayallerinin kabusa dönmesi anlamına geliyor.
Neden Hedef Tahtasında Yaşlılar Var?
Dolandırıcıların yaşlıları özellikle hedef almasının arkasında hem psikolojik hem de teknolojik nedenler yatıyor. ESET uzmanları bu nedenleri şöyle sıralıyor:
- Finansal Birikim: Birçok yaşlı birey, nakit tasarrufları, emeklilik hesapları veya mülk gibi istikrarlı servet kaynaklarına sahiptir. Bu, onları siber suçlular için “yüksek getirili” bir hedef haline getirir.
- Güven ve Otorite Alışkanlığı: Nesiller boyu süregelen alışkanlıklar nedeniyle, yaşlılar genellikle “resmî” görünen telefonlara, e-postalara veya mektuplara karşı daha duyarlı ve itaatkâr olma eğilimindedirler.
- Sosyal İzolasyon: Yalnızlık, yaşlıları özellikle “flört dolandırıcılığı” gibi ilişki temelli tuzaklara karşı savunmasız bırakır. Bir ilgi veya sohbet karşılığında güvenlerini ve paralarını kaybedebilirler.
- Teknolojik Yetersizlik: Düzinelerce çevrimiçi hesabı yönetmek, güncel olmayan yazılımlar kullanmak veya tüm hesaplarda aynı basit parolayı kullanmak gibi hatalar, saldırganların işini kolaylaştırır. Ayrıca, yapay zekâ destekli ses klonlama gibi yeni teknolojilerle “torunum zor durumda” gibi inandırıcı senaryolar kurmak, gerçeği sahteden ayırt etmekte zorlanan yaşlılar üzerinde yıkıcı etkiler yaratabilir.
“Duraklat ve Doğrula”: Aileler İçin Eylem Planı
ESET, belirsiz uyarıların artık yeterli olmadığını, ailelerin somut ve planlı bir şekilde hareket etmesi gerektiğini vurguluyor. Önleme çalışmaları en az teknolojik olduğu kadar davranışsal da olmalı.
İşte ailelerin alabileceği hayati önlemler:
1. Açık İletişim ve “Doğrulama Arkadaşı”
Para göndermeden önce her zaman iki kez kontrol edilecek bir aile kuralı koymak hayat kurtarıcı olabilir. Bir aile üyesinin, herhangi bir finansal talep geldiğinde başvurulacak “doğrulama arkadaşı” olarak belirlenmesi, “duraklat ve doğrula” stratejisinin temelini oluşturur.
2. Bankacılık Korumalarını Aktif Edin
Eğer ebeveynlerinizin bankası yaşlı müşteriler için özel korumalar sunuyorsa, bunları mutlaka kullanın. Belirli bir limitin üzerindeki transferlerde güvenilir bir aile üyesine uyarı gönderilmesi veya şüpheli işlemlerde bekletme süreleri, dolandırıcılığı son anda engelleyebilir.
3. Temel Siber Hijyen Önlemleri
Teknolojik boşlukları kapatmak için yaşlı akrabalarınızın cihazlarında şu adımları atın:
- Güçlü Parolalar: Her hesap için benzersiz parolalar oluşturun ve bir parola yöneticisi kullanmalarını sağlayın.
- İki Faktörlü Kimlik Doğrulama (2FA): Mümkün olan her yerde 2FA’yı etkinleştirin. SMS yerine uygulama tabanlı doğrulama veya donanım anahtarı daha güvenlidir.
- Otomatik Güncellemeler: Telefon, tablet ve bilgisayarların yazılımlarının otomatik güncellendiğinden emin olun.
- Güvenlik Yazılımı: Tüm cihazlara saygın ve güncel bir antivirüs/güvenlik yazılımı yükleyin.
- Link Uyarısı: Tanımadıkları kaynaklardan gelen linklere tıklamamaları gerektiğini sık sık hatırlatın.
Kötü Senaryo: Dolandırılırlarsa Ne Yapmalı?
Eğer tüm önlemlere rağmen bir dolandırıcılık olayı yaşanırsa, hız hayati önem taşır. ESET uzmanları, mağduriyet durumunda atılması gereken adımları şöyle özetliyor:
- İşlemleri Dondurun: Derhal banka ile iletişime geçerek durumu bildirin ve tüm havale/EFT işlemlerini durdurun.
- Belgeleyin: Telefon numaraları, e-postalar, mesajlaşmalar ve dekontlar dahil her türlü kanıtı kaydedin.
- Resmi Kurumlara Bildirin: Emniyet Genel Müdürlüğü Siber Suçlarla Mücadele Daire Başkanlığı‘na veya e-Devlet üzerinden “Siber Suç İhbar” hizmetine başvurun.
- Krediyi Dondurun: Dolandırıcıların mağdur adına kredi çekmesini önlemek için kredi notu ve hesapları üzerinde tedbir koydurun.
- Duygusal Destek: En önemlisi, onları suçlamayın. Utanç duygusu, mağdurların sessiz kalmasına ve dolandırıcıların ekmeğine yağ sürmesine neden olur. Onlara bir suçun kurbanı olduklarını ve yanlarında olduğunuzu hissettirin.
